بسمه تعالی

چاپ شده در روزنامه خبر جنوب _ سال 1401

به مناسبت شهادت حضرت امام کاظم (ع)

نام مقاله :

اندیشه فیاض لاهیجی درباره امام کاظم (ع)

چكيده
 

حضرت امام کاظم (ع) برای نیّت و کردار های تابان ,  دریای معارف و دانش بی پایان الهی است . و وحی الهی به خواست خداوند و به واسطه ی دانش الهی ِ کامل و بندگی ِ تابناک امام هفتم (ع) و خاندان ایشان یعنی حضرات اهل بیت (ع) , در دست ما قرار گرفته و تفسیر شده است . و مسئله ی ارزشمند الهی ِ امامت حضرت کاظم (ع) ,  به وسیله ی خداوند و نه فرد دیگر , تعیین شد . و به خواست و فرمان خداوند تابنده ,  شرط قبولی ایمان فرد می باشد . و فرد عابد و زاهد کامل ,  اگر مخالف اندیشه ی کامل الهی ِ حضرت کاظم (ع) باشد , ایمان الهی و دینش , تباه است .  و در زندگی ِ به ظاهر معمولی امّا در واقعیّت , پیچیده و پر از مشکل , با اکتفا نکردن به عقل خود که بر پایه ی دانش پزشکی و آموزه های قرآنی و دینی , ناکامل است ,  باید به دانش کامل ِ امام کاظم (ع) , که به خواست الهی به دانش بی پایان خداوند درخشان , وصل است , مراجعه کنیم . و امام کاظم (ع) برای نیّت و کردارهای دینی والا و تابناک , انسان کامل الهی و دلیل آفرینش موجود هاست . و تنها خداوند بزرگ , که پرتو بی پایان است , جایگاه واقعی امام هفتم (ع) را می داند . و ستایش کرده است . و فرد و جامعه , باید برای سعادت الهی در دو جهان , اندیشه و کردار تابناک امام کاظم (ع) را الگو کنند .

واژه‌هاي كليدي:  فیاض لاهیجی ، اندیشه کاظمی (ع)

مقدمه

استاد فرزانه شیخ عبدالرّزاق فیّاض لاهیجی در سده ی یازدهم هجری پا به جهان گذاشت . ایشان , به گواه اثر های  نامدار دینی و ادبی ,  قصیده سُرای توانای توحیدی و چهارده معصومی (ع) و دانشمند برجسته ی فلسفه و کلام اسلامی در زمانه ی صفوی است  .  فیّاض لاهیجی , در قصیده ای به ستایش اندیشه و سیره ی ناب هفتمین خورشید ولایت امام موسی کاظم علیه السّلام می پردازد . در زیر ,  اندیشه ی این سروده را بررسی می کنیم .

متن

تمام مدح ویست و مدایح آباش
اگر ز توریه آگه شوی ور از فرقان                               

آری , به واسطه ی شایستگی  ِ وجودی و دانش الهی امام هفتم حضرت کاظم (ع) و پدرهای ایشان یعنی حضرت محمّد (ص) و امام های اطهار (ع)  است که وحی خداوند تابان در قالب کتاب آسمانی قرآن درخشان , به دست انسان ها رسیده و شرح و تفسیر شده است .

و تشخیص دقیق و باریک میان ِ حق و باطل و توریه ی دینی را که به معنی ِ : پوشاندن حقیقت در مصلحت دینی است , تنها به واسطه ی دانش الهی و شایستگی ِ وجودی ِ  آن حضرت ها (ع) می توان یافت .  بنابراین , انسان ها و بنده های خداوند تابناک ,  باید به وجود و گفتار و کردار با برکت و دانا و درخشان  ِ راهنمای آنها ,  برای یافتن حقیقت در زندگی و سعادت الهی در دو جهان , مراجعه کنند . و آنها را ستایش ها نمایند .

به فصّ خاتم وی نقش بود امام النّاس
دمی که بود ظهورش نهفته در کتمان                                                               

هنگامی که وجود انسان کامل الهی یعنی امام موسی کاظم (ع) , در عالم نهان بود , و حتّی تولّد دنیوی نیافته بود ,  نگین انگشتری ِ حضرت موسی بن جعفر (ع) , به خواست خداوند والا که دانا و توانا بر تمام هستی و تمام  ممکن ها و غیر ممکن ها می باشد ,  از ازل تا ابد ,  دارای نقش " امامت بر تمام مردم " بوده و هست و خواهد بود .

آری , آشکار شدن جاودان امامت ِ انسان کامل الهی یعنی حضرت کاظم (ع) , به فرمان و خواست خداوند بزرگ , از ازل  تعیین شده است . و انتخاب امامت  , تنها از سمت حضرت خداوند که دانا بر تمام هستی است, می باشد . و این امر , از سوی ماسوا , که بر اساس خواست خداوند درخشنده و آموزه های دینی , دانش کامل ندارند ,  نیست .

این نکته ی ارزشمند نیز بیان می گردد که :
هر کس که با امامت ِ حضرت موسی بن جعفر (ع) مخالفت نماید , در حقیقت ,  با دستور و خواست خداوند نورگستر , که بر اساس وحی فرستاده شده به پیامبر (ص) , داناترین هستی می باشد , مخالفت کرده است .

اگر نه غایت ایجاد عالمستی او
هنوز بودی آدم به صلب خاک نهان



نیّت  , گفتار و کردار های عالی ِ حضرت امام کاظم (ع) , کمال دین الهی است . و معارف و سیره ی زندگی و حدیث های ایشان , الگوی انسان و مؤمن و موحّد کامل و اسوه ی سعادت الهی در دو جهان و دلیل آفرینش انسان ها و جهانیان به وسیله ی آفریدگار هستی یعنی حضرت خداوند تابنده , می باشد . و وجود نابوده ی ِ حضرت آدم (ع) نیز ,  بخاطر وجود مؤمن و موحّد کامل الهی یعنی امام کاظم (ع) که هدف نهایی آفرینش ماسوا هست ,  از نطفه ی خاک آفریده شده است .

به دشمنی تو نافع نمی شود طاعت
به دوستی ّ تو نقصان نمی کند غفران       

بنا بر خواست و قانون خداوند تابان در دین های توحیدی  , که پیامبر ها (ص) و امام ها (ع) را واسطه ی بین خداوند بزرگ و انسان ها قرار داده است   ,  بندگی و عبادت و فرمانبری از حضرت خداوند , با دشمنی ورزیدن به مقام امامت حضرت موسی کاظم (ع) و اهل بیت (ع) و نیز به مقام  ِ پیامبر های الهی (ع), سودی ندارد . و پذیرفته ی درگاه حضرت خداوند تابناک نمی شود .
همچنین , بخشش خداوند تابناک , با ارادت و دوستی و عشق به پرتو توحیدی ِ وجودی ِ امام موسی کاظم (ع) و حضرات (ع) یاد شده , هیچگاه کمتر نمی گردد .

نصیحتی ز تو رهبرتر از هزار دلیل
خطابتی ز تو پرنفع تر ز صد برهان
اگر چه نزد خرد نارسیده ای به وجوب
ولی مکان تو صد ره گذشته از امکان

به خواست خداوند تابنده , دانش ِ جانشین خداوند بزرگ یعنی حضرت امام کاظم (ع) , به دریاهای بی پایان دانش خداوند والا که بر اساس وحی فرستاده ی الهی به پیامبر ها (ع) ,  سرشت حضرت یزدان , داناترین و تنها آفریننده ی هستی می باشد , وصل است . بنابراین ,  پند و اندرزی و سخنی هدایت گر از امام هفتم علیه السّلام  , بهتر و سودمندتر و راهنماتر از هزار استدلال و اشارت فرد های دیگر است .

بنابراین در زندگی , به دانش مادّی که به خواست خداوند تابناک , محدود است ,  نمی توان به صورت کامل تکیه کرد . و دانش کامل و بی پایان خداوند تابنده و دانش اهل بیت (ع) به ویژه امام کاظم (ع) , در دنیای به ظاهر معمولی امّا عجیب آفرینش , راهنما و الگو است . و باید ,  در زندگی از راهنمایی ِ پندهای الهی ِ تابنده ی امام هفتم (ع) و حضرات (ع) یاد شده ,  برای سعادت الهی در دو جهان استفاده کرد .

در ادامه , شیخ فرزانه فیّاض لاهیجی , نکته ی ارزشمندی را بیان می کند :

لزوم برخی فرموده ها و پندهای امام موسی کاظم (ع) و یا دیگر حضرات اهل بیت (ع) و پیامبر های خداوند والا (ع) , که به خواست خداوند بزرگ ,  دانش ایشان , به دانش بی پایان خداوند درخشان , وصل هست , در سنجش عقل ِ ما  که به خواست خداوند درخشنده ,  نا کامل است ,  در آن زمان یا درطول زمان زیستن ما در دنیا  , اثبات نمی شود . امّا چون دانش امام کاظم (ع) و حضرات (ع) یاد شده ,  به خواست خداوند تابان ,  به دانش بی کران خداوند وصل است , چیز هایی که نزد عقل نا کامل ما و دانش ناکامل ما , غیر ممکن به نظر می رسد ,  در پیش مقام و دانش کامل و بی پایان خداوند درخشنده  و امام هفتم حضرت کاظم علیه السّلام و حضرت های (ع)  یاد شده , بسیار دانسته , امکان پذیر و رخدادنی است .

خلاف رای تو زان نقض دین بود که خدای
به تار عهد تو تابیده رشتۀ ایمان

به خواست خداوند بزرگ که تنها اراده ی بی چون و چرای هستی می باشد , اندیشه های تابناک امام موسی کاظم علیه السّلام , کامل , بی نقص و شرط و اساس ایمان و دیندار بودن می باشد . و الگوی زندگی ِ به ظاهر معمولی ,  امّا پیچیده ی بنده های خداوند تابان برای سعادت الهی در دو جهان است . و هر فرد که مخالف اندیشه ی کامل  حضرت کاظم (ع) باشد , ایمان الهی و دینش ,  تباه است .
آری ,  خواست ِ حضرت یزدان , رشته ی ایمان الهی فرد را از تار و پود ِ پیمان داشتن به امامت ِ حضرت موسی کاظم (ع) ,  که نیّت و گفتار و کردار ایشان , انسان کامل الهی می باشد  , به وجود آورده است .

در اینجا ,  این نکته ی والا بیان می گردد که :
هر فرد غیر از معصوم ها (ع) و بزرگ های درخشان دین های الهی ,  چون اندیشه ها و کردار های دینی او ناکامل است ,  اگر بیشتر ِ واجبات و مستحبات دین را انجام دهد ,  امّا خلاف اندیشه ی کامل و وصل شده به  دانش های بی پایان الهی ِ اهل بیت (ع) و حضرت امام هفتم (ع) , عمل نماید ,  مؤمن الهی و مسلمان و شیعه نیست .

کسی که خصم ترا دید بر سریر چه گفت
بود به جای سلیمان گرفته دیو مکان

بنابر آگاهی و فرمان خداوند تابنده , جانشینی حضرت پیامبر (ص) و امام های اطهار (ع) تا امام ششم حضرت جعفر صادق (ع) , فرد شایسته ای که نیّت ,  گفتار و کردارهای وی , بنده ی کامل الهی می باشد , جز امام هفتم حضرت موسی کاظم (ع) نیست . و دشمن های آنها و به ویژه دشمن امام کاظم (ع) هنگامی که بر تخت وصایت و جانشینی ِ پیامبر اسلام (ص) , می نشستند ,  گویا دیو بر تخت حضرت سلیمان نبی ( ع) , نشسته است .

در اینجا فیاض لاهیجی , به داستان حضرت سلیمان (ع) اشاره دارد که : دیو پلیدی , سیمای خویش را تغییر داد . و به شکل حضرت سلیمان (ع)  در آمد . و نگین حضرت سلیمان (ع) را دزدید .  و بر دست کرد.  وبه حکومت رسید . و پس از مدّتی حضرت سلیمان نبی (ع) به وسیله ی عنایت حضرت حق و آگاهی مردم  بر دیو غلبه می کند . *1

کسی دگر نتواند ترا به مدح ستود
بس است مادحت ایزد , مدایحت قرآن

آری , غیر از سرشت ِ خداوند که برترین و داناترین و تواناترین موجود هستی می باشد . و نعمت ها و ستایش های خداوند تابناک برای هر آفریده ای که بخواهد , بی کران است , فرد دیگری نمی تواند , آنگونه که شایسته است ,  حضرت های اهل بیت (ع)  به ویژه حضرت امام موسی کاظم (علیه السّلام) را مدح کند . زیرا , مقام حضرت های اهل بیت (ع) و امام کاظم علیه السّلام تا جایی است که :

 والاترین و تابناک ترین وجود ِ هستی یعنی حضرت پروردگار که تنها ,  تعداد محدودی از پیامبر های بزرگوار (ع) و  اولیای بزرگ خداوند را  در کتاب تابناک و پاک و  آسمانی ِ فرستاده ی خویش یعنی  قرآن مجید یاد کرده است . وستایش  نموده است , در قرآن درخشنده , وصف های اهل بیت (ع) را نیکو و والا می دارد . و می ستاید .

بزرگوارا آنی که در مدیح تو عقل
سری به جیب فروبرده با هزار بیان

عقلانیّت انسان بر پایه ی منبع های دینی و دانش پزشکی , نا کامل می باشد . 
آری , اگر عقل , وجود ِ امام بزرگ منش ِ شیعیان جهان حضرت موسی کاظم (ع)  را ,  که بر پایه ی خواست بی چون و چرای سرشت خداوند بزرگ و نیز بر اساس اندیشه و گفتار و کردارآن امام (ع) , انسان کامل تابناک ِ الهی می باشد ,  ستایش کند باز شرمسار می گردد .
 و حتّی ,  با وجود گفتار های فروان ,  سر به گریبان ِ ناتوانی می برد . و ارزش تابنده ی واقعی ِ ایشان را بازگو نمی نماید .
آری , به خواست خداوند درخشنده و اندیشه و گفتار و کردار انسان های کامل الهی یعنی حضرات اهل بیت (ع) ,  مقام امامت و ولایت الهی , الگوی بسیار درخشان و والا برای بنده های خداوند تابان می باشد . و آنها را در زندگی , سوی سعادت الهی در دو جهان می برد .

نتيجه‌گيري

حضرت موسی کاظم (ع)  , برای اندیشه , گفتار و کردار های  تابناک و ناب دینی در زندگانی خویش ,  بنده و انسان کامل الهی است . همچنین , در روزگار ما ,  بنابر خواست و فرمان خداوند درخشنده و نیّت ها و کردار های دینی ِ تابناک , امام مهدی (عج) , همان امام کاظم (ع) ِ زمانه و جانشین ایشان است . و با خواست و یاری خداوند تابنده و فراهم سازی شرایط ظهوربه وسیله ی افراد و جامعه , ظهور حضرت مهدی (عج) به همراه حضرت مسیح (ع) ,  رخ می دهد . و با الگوسازی از سیره ی زندگی تابان ِ الهی و معارف ناب الهی ِ حضرت مهدی (عج) ,  شیعه ها و مؤمن ها و بشریّت , در دو جهان به سعادت الهی خواهند رسید .

مراجع

[1] خلف نیشابوری ، ا. قصص الانبیاء ( داستان های پیامبران ) ، زرین و نگارستان کتاب، 1381.

[5] فیاض لاهیجی ، ع. دیوان اشعار، انتشارات دانشگاه تهران، 1395.

نویسنده : سید محمد حسین شرافت مولا