بسمه تعالی

 

حافظ و اندیشه های شیعی مهدویت

                                                      

 

 

مقدمه:

 

خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی مشهور به لسان الغیب در قرن هشتم در شیراز

پا به گیتی نهاد . حافظ در غزلیات به استادی بلند بدل گشته است . حافظ شیرازی در

شعر مذهبی نیز یکی از نامدارترین شاعران ایران و حتی اسلام است. در مقاله ی

تهیه شده به بررسی "اندیشه های شیعی حافظ در قلمرو شعر مهدوی ( غزل انتظار)"

خواهیم پرداخت.

 

 

 

متن:

 

حافظ زمانه ی ظهور را زمان گسترش و شکوفایی علوم الهی می داند:

 

ز قاطعان طریق این زمان شوند ایمن              

 قوافل دل و دانش که مرد راه رسید

 

در زمانه ی ظهور :

 

کجاست صوفی دجٌال فعل مُلحد شکل                 

بگو بسوز که مهدی دین پناه رسید

 

نماد کفر نابود خواهد شد و سراسر جهان " دین پناه" خواهد شد

 

حافظ در غزلی دیگر:

 

در بیابان گر بشوق کعبه خواهی زد قدم               

سرزنشها گر کند خار مغیلان غم مخور

 

راه انتظار امام مهدی(عج) را بیابان پر از خار می بیند که سرزنش های بسیار دارد

اما باید به کعبه معظمه رسید

 

حافظ ظهور امام زمان(عج) را همزمان با ظهور رسول الوالعزم عیسی(ع) می داند

که ریشه در عقائد شیعیان جعفری دارد:

 

مژده ای دل که مسیحا نفسی می آید               

که از انفاس خوشش بوی کسی می آید

 

از نکات قابل توجه در شعر انتظار حافظ شیرازی :

 

کس ندانست که منزلگه مقصود کجاست             

اینقدر هست که بانگ جرسی می آید

 

بدین معنا که: انتظار امام غائب(عج) همچون قافله ای هست که نباید از آن عقب ماند

در حالیکه غفلت وجود دارد و بایست آنرا کنار زد

 

حافظ مقام امام(عج) را تا آنجا می یابد که:

 

ز آتش وادی ایمن نه منم خرٌم و بس             

موسی(ع) آنجا بامید قبسی می آید

 

حافظ دیدار چهره ی امام مهدی(عج) را لایق هر فردی نمی داند بلکه افراد خاص

و شیدا این وصال را دارند:

 

یا رب بکه شاید گفت این نکته که در عالم        

رخساره بکس ننمود آن شاهد هر جائی

 

 

حافظ یک منتظر واقعی را تسلیم محض امام(عج) می یابد و البته به مسئله ی کلی قضا

و قدر الهی در تمامی امور الهی نیز معتقد است:

 

در دایرۀ قسمت ما نقطۀ تسلیمیم                 

لطف آنچه تو اندیشی حکم آنچه تو فرمائی

فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست    

کفرست درین مذهب خود بینی و خود رایی

 

حافظ شیرازی کرامت و مقام انسانی در عصر غیبت را منوط  به تأیید امام مهدی(ع)
می داند وبس:

 

چندانکه زدم لاف کرامات و مقامات          

هیچم خبر از هیچ مقامی نفرستاد

 

اما لسان الغیب شب هجران را پایان پذیر می داند:

 

 

حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد            

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدائی

 

 

 

 

 

 

نتیجه:

 

حافظ شیرازی از دوری امام عصر(عج) می نالد و عصر غیبت را شب هجران

و بیابان پر از خار می بیند و یا کاروانی که به سمت صبح ظهور رهسپار است

او معتقد است فرد بایست لیاقت یابد و دراین مسیر انتظار کشد . حافظ عصر ظهور

را رسیدن به دانش های کامل الهی و نابودی کفر می داند در عین حال منتظران

را به تسلیم محض اراده ی پروردگار اعظم و امام زمان (عج) دعوت می کند

هم چنین وی معتقد به ظهور حضرت عیسی(ع) به همراه امام عصر(عج) است 

 

 

منبع:

دیوان حافظ _  تصحیح : سید عبدالرحیم خلخالی _ ناشر: حافظ نوین_ 1379

 

 

نویسنده :

 

 

سید محمد حسین شرافت مولا

 

 

در فرقت تو اگرچه رنجی است مرا مهر تو به دل چو طرفه گنجی است مرا تا سر زدن طلعت رخشان رخت دل بر کفم و تیغ و ترنجی است مرا

با یادش اگر سینه‌ی تنگی دارم اما به دلم چه شور چنگی دارم بر قد کمان و روی زردم منگر تُنگم که به اندرون نهنگی دارم

عیداست ولی بدون تو غمگینم سر گشته ترین عاشق این آیینم بنمای رخ و سکوت خودرا بشکن ارزنده ترین آرزوی شیرینم مصطفی رحیمی نیا 94/4/27 تقدیم به همه عزیزان (بعنوان عیدی )باشد تامورد قبول درگاه آن یار غایب از نظرقرار گیرد انشاالله

هر بوی خوبی به مشامم میرسه یاد تو یه آن به یادم میرسه عطر حضورت آشناست امّا ظهورت آرزوست برای ما خسته دلا پایان دنیا، کام دوست هر بوی خوبی به مشامم میرسه یاد تو یه آن به یادم میرسه تموم دلخوشیِ ما ندبه ی صبح جمعه هاست پیچیده عطر عاشقی توی تموم لحظه هاش هر بوی خوبی به مشامم میرسه یاد تو یه آن به یادم میرسه تو لحظه های عاشقی اومد غروب و غایبی تا جمعه ای دیگه، گلم دل های مارو صاحبی ...

شب ها می گذرد جمعه ها می گذرد بازهم نمی آیی... نمی آیی ودلم را تنگ تر می کنی نمی آیی و مرا محتاج تر می کنی می دانی می دانم که خوب نیستم می دانم که گنه کارم می دانم که ... اما این راهم خوب میدانم که میدانی دوستت دارم میدانی برای آمدنت به خدا التماس می کنم اگر دل به تو وخدایت نبندم پس به این مردمان امیدوار باشم چرا زندگی می کنیم وقتی آقایمان مولایمان سرورمان ازدست ما دلخور است.....

شب بود دلم گرفته بود پرنده پرکشیده بود ازخیالم رفته بود شادی پرکشیده بود وز دل ها رفته بود ******************* شب بود دلم گرفته بود گویی درانتظاربود جمعه هم گذشته بود بازنیامده بود کوچه دل ها خلوت بود گویی درانتظار بود ******************* شب بود دلم گرفته بود چشم ام به راه بود گویی درانتظار بود منتظرمولا بود

آهای اهالی محله داره صدایی میاد منتظرایِ مهدی کوچرو آذین کنید داره آقامون میاد شهرو چراغون کنید داره آقامون میاد امروز که عیدِ جمعست دنبالِ رد پاشم رویِ زمین نگردین چشمایِ دل براشن دلگیرترین غروبِ روزایِ تویِ هفته غروبِ روزِ جمعست اگه نیای، چه سخته

من با نگاهی هم دلم آرام می گیرد با یک عبورت خاطراتم نام می گیرد یا نه اگریک لحظه شعرم را بیارایی تکواژهایم حرمت احرام می گیرد آقا خودت شاهد! صدای کوچه ی شعرم- وقتی نمی پیچد در آنها گام می گیرد وقتی مؤذن با صدای بغض می خواند: الله اکبر .. خاطر ایام می گیرد .. با هر غروب جمعه احساسات من انگار از شرم خود، حکم شب اعدام می گیرد از بس صدایت می کنم هر جمعه ادرکنی ابلیس هم از گریه ام سرسام می گیرد ..

باز آبروی سینه ام را میبرد شعر مشک سخن های دلم را می درد شعر وقتی که قرآن خامش است از وصف رویت جای شگفتی نیست کم می آورد شعر .. آنقدر دلتنگم و حرف از غیبتت هست .. تنها اگر از بغض کالم بگذرد شعر تا تو بیایی جاده ها را خلق کردیم هر یک به راهی منتظر چون بشمرد شعر؟!.. افکارمان سنگین شده احساسها درد از بس که بی تو روز و شب غم میخورد شعر .. دل نامه های دوریت مانده ست دستم تا یک سحر دست صبایت بسپرد شعر .. مانند گنجشکی که یک سیمرغ دیده .. زین شاخه تا آن شاخه حیران می پرد شعر ..

((تاج زحل))

ای سرو سهی ناز پیکر

دل در طلبت،سپند و اخگر

 

بی تو گردش جهان معطل

کار اختران،جملگی ابتر

 

از یُمن وجود توست جاری

سلسبیل و هم چشمه کوثر

 

از مقدم تو ریگ بیابان

می شود،زر و لؤلؤ و گوهر

 

از نفْس الهی تو گردد

مرده،زنده و آهن و مس،زر

 

از چرخش نرگس تو چرخد

خورشید و زمین و ماه و اختر

 

از مشک دهان درّ فشانت

یاس و سوسن و لاله،معطر

 

از تابش انوار تو گردد

این کون و مکان هر دو منور

 

 

از برق تبسم تو، هستی

تاجی از زحل نهاده بر سر

 

از گرمی دستان تو دنیا

پر می شود از عدل، سراسر

عزم سفر دارد دلم بر کاروانی رهسپار
آخر کجا خواهد نشست این جمعه های بی قرار
 

اکنون که من افتاده ام برکوچه های عاشقی
ای ابر هجران سوز من، بر پیروانت خون ببار
 

من در فراقت بی امان، هر جمعه را سر می کنم
تا در سکوتی آشنا، بر دل بمانم استوار
 

گشتم که پیدایت کنم، در کُنج دل جایت کنم
در خاک چون پنهان شدم، آمد سواری بر مزار
 

گفتم که در خاکم دگر، کی می توان پیروی
گفتا که با یاد علی برخیز و بین این عشق یار
 

از خاک تن بیرون شدم، با دیدنش مجنون شدم
مه جلوه ای از جنس نور، کاندر کَمَندش ذوالفقار

       

صبح است وباز باران ، باریده در بهاران

شوقِ جوانه ای نو ، در باغ و باغداران

 

هرجا شکوفه وا کرد ، گلبرگ نازکش را

آورده رنگ در رنگ ، پیچیده درهزاران

 

با هر نسیم و شبنم ، چرخیده جامِ زمزم

جوشیده ذوقِ دیدار ، درجانِ بیقراران

 

درانتظار پرواز ، مرغان مستِ همساز

آواز بیقراری ، دردشت وُ سبزه زاران

 

عطرِ خوش از گلستان ، گسترده شد فراوان

هنگامه ای است هجران ، اشکی به چشم یاران

 

بسیار گفتگوها ، خاموش وُ گاه گویا

درسینه مانده فریاد ، دردیست بیشماران

 

بس آتش از نیستان ، افتاده در شبستان

کی می رود زمستان ، از بامِ روزگاران

 

خورشید سربداران ، درغیبتی نمایان

همگامِ دل سواران ، تابیده با بهاران

 

1383 - محمد محسن خادم پور

 

 

بر عهد قدیم خویش هستیم هنوز؛ به یاد امام زمان علیه السلام

هر کس که در این میکده با ما گذرد                            سرمستِ سبویِ یار و رسوا گذرد

پس قدر بدان و جام ها را در کش                                چون کار زمانه مثلِ رؤیا گذرد

++++

هر قطره یِ می، مستیِ ما را افزود                                  دیوانگی و جنونِ ما حاصل بود

آن یار، چو لحظه ای در آن محفل گشت                      آن حُسنِ جمالش دلِ ما را بربود

++++

من قطره ام و به سویِ آن دریایم                                   با حبِّ علی، موالیِ مولایم

در راهِ وصال حضرتِ دلدارم                            گاهی به دل و گاه به سر می آیم

++++

 هر قطره زِ دریاست، به دریا برسد                     هر بنده یِ دلبسته به مولا برسد

ما بی هنریم و با همین بی هنری             بنشسته به راهیم دگر، تا برسد

++++

ما جمله به یادِ گلِ نرگس مستیم                        با منتظران در طلبش بنشستیم

از نرگسِ مستِ او خمارین گشتیم                     مخمورصفت به انتظارش هستیم

++++

دیوانه و مخمور به سویش آییم                         با منتظران چشم به رویش آییم

یک جلوه نمود و مستِ او گردیدیم                  اندر پیِ آن جلوه به کویش آییم

++++

در میکده با رویِ تو مستیم هنوز                        با یاد تو ما باده به دستیم هنوز

ای یارِ قدیمیّ و رفیقِ همراه                  بر عهدِ قدیم خویش هستیم هنوز

محمدعلی برزنونی، سارایوو، پنج شنبه، 1 خرداد 93

 

    

من  و شعر و شرر و شور، دمادم باقی ست                     تو و نشنیدنِ این ضجّه یِ ماتم، باقی ست

من و دل دادن و دیوانگی و دلخونی                              تو و دل بردن و در پرده شدن هم باقی ست

من و حزن و حذر و حبِّ فراوان هر دم                         تو و نادیدنِ این حالِ پر از غم باقی ست

من و نذریّ و نیازیّ و نمازی یک سر                تو و نازی که از آن، غمزه یِ هردم باقی ست

من و سرگشتگی و سوز و سراییدن ها                تو و خاموشی و یعنی که ندیدم، باقی ست

من و شرمندگی و شمع و شرار و شیون             تو و شورافکنی و شیوه یِ شبنم باقی ست

من و درماندگی و این دلِ دردآگاهم                تو و این «شیخ»ِ دل آزرده که درهم باقی ست

سارایوو، شنبه 9 فروردین 93

مسمط مسدس با غزلی زیبا از فخرالدین عراقی

«شیخِ» ما و غمِ باقی، باقی

ماجرایِ دلِ حیران چه خوش است                    من و آن یارِ گریزان چه خوش است

قصّه یِ آن لب و دندان چه خوش است                        غمزه یِ یارِ پشیمان چه خوش است

طرّه‌یِ یارِ پریشان چه خوش است

قامتِ دوست خرامان چه خوش است

قامتِ یار مگو، سرِّ مگوست                              دلِ حیرتزده ام در پیِ اوست

چشمِ ما شیفته یِ آن بَر و روست                       لبِ ما تشنه یِ لعلِ لبِ دوست

خطِّ خوش بر لبِ جانان چه نکوست

سبزه و چشمه‌یِ حیوان چه خوش است

لب مگو، آبِ حیات است و چه ناب                 می دمد روحِ جنون، جامِ شراب

دلِ دیوانه فِتد در تب و تاب                              چه کند با دلِ یک پیر، شباب!

از میِ عشق، دلی مست و خراب

همچو چشمِ خوشِ جانان چه خوش است

دلِ دیوانه، به تاب افتاده                        کارِ دل دستِ شباب افتاده

باز در قافله خواب افتاده                       مست از جامِ شراب افتاده

در خرابات، خراب افتاده

عاشقِ بی سر و سامان چه خوش است

قافله رفت، قفا را بنگر                           عاشقِ مانده در این جا بنگر

خامی و مستی و اغما بنگر                                 زهِ بشکسته و عنقا بنگر

آن دلِ شیفته‌یِ ما بنگر

در خمِ زلفِ پریشان چه خوش است

دلِ مجنون و سویدا را بین                     سنگِ ناغافلِ لیلا را بین

هوسِ خامِ زلیخا را بین                          مست و دیوانه و شیدا را بین

یوسفِ گم شده‌یِ ما را بین

کاندر آن چاهِ زنخدان چه خوش است

بلبل و باغِ گل و شیون پُرس                              سببِ شور در این گلشن پُرس

سوز از شکوه یِ آن نی زن پُرس                                   آتش افروخته را دامن پُرس                 

لذّتِ عشقِ بُتم از من پُرس

تو از آن بی‌خبری کان چه خوش است

تو چه می دانی از آن سرِّ مگو                           من چه گویم زِ کمان و ابرو

تو چه دانی و لبِ لعلِ نکو                                 من چه گویم زِ شرابِ گیسو

تو چه دانی که شکر خنده‌یِ او

از دهانِ شکرستان چه خوش است؟

چه بگویم من از آن سوز و الم                          چه شنیدی تو زِ حالِ در هم

من و آن لعلِ لب و آن مرهم                             بوسه ها خواهم از آن بیش، نه کم

چه شناسی که می و نُقل به هم

از لبِ آن بتِ خندان چه خوش است

کاش ای رازِ نهانِ هستی                       لحظه ای با دلِ من پیوستی

دلبرا! کاش کمی بنشستی                      چه شود گر که بگیری دستی

گر ببینی که به وقتِ مستی

لبِ من بر لبِ جانان چه خوش است

«شیخِ» ما و غمِ باقی، باقی                      سوزِ ما و میِ ساقی، باقی

هوسِ آن میِ راقی، باقی                       داغ در سوزِ فراقی، باقی

یار ساقی و عراقی باقی

وه که این عیش بدینسان چه خوش است

محمدعلی برزنونی، سارایوو، پنجشنبه 4 اردیبهشت 93، ساعت 5:30 صبح

 

 

پنجمین جمعه ی سال است بیا مولایم

حال ما رو به زوال است بیا مولایم

آخر ماه نخستین به سر آمد مولا

همه جا قیل و مقال است بیا مولایم

گفتم که: دلم، گفت: دل آرامش ده

گفتم که: سرم، گفت که: بر دارش به

گفتم که: دو چشم منتظر در من هست

گفتا که: دو چشم را فقط بر هم نه

ای عزیرفاطمه ، ما شیعه ویارتوئیم
سر ز پا نشناخته ، مشتاق دیدارتوئیم

ظالمان گستاخ گشته ، ترکتازی می کنند
کن قیامت را به پا ، ما جمله انصا رتوئیم

سلام ای گل نرگس

گل زیبای پر از حس

که تو هستی به دل غمزده مونس

به فدای تو شود جسم من و

هستی و جانم

نتوانم که کنم وصف تو را من به زبانم

به جهان خرم از آنم

بتوانم به همه فخر فروشم

که تویی سرور و صاحب الزمانم

دل ما خون شده از ظلم و ستمها

تو کجایی  و

چنین دور چرایی

تو که خود خوب بدانی

که کنم هر شب و هر روز دعا یت که بیایی

الا یوسف زهرا

چرا پس تو نیایی؟

آ...............ه کردم چه سوالی

به چه حالی

که خودم پاسخ خود نیک بدانم

که من آنم

که چنان بندِ جهانم

که در این راه دهم یکسره جانم

ز تو غافل شده

باطل شده ام من

به همه چیز به جز عشق تومایل شده ام من

تو ببین باز چه رویی

بکنم روی به هر سمتی و سویی و تو گویی

که منم بنده پاکیزه و بی عیب خدا .....

یابن طاها ،

پسر فاطمه

ای یوسف زهرا

تو نه ای غایب این عصر

منم من که در این دهر

زخود غافلم و

چشم بصیرت به دلم نیست

سبب چیست و

این کیست

که اینگونه مرا غرق هوا کرد

ز راه تو جدا کرد

نگویم که خدا کرد

خودم بوده ام آنکس که چنین ظلم و جفا کرد

ولی من بشنیدم

که تو چون یک نظرت بر دل آلوده بیفتد

بزند آتش ممتد و

ز آلودگی ام پاک نماید

پس آنگاه ، نگاه تو اماما

کند برد و سلاما .

و گلزار شود مزرعه ی سوخته ی دل

شود پاک ز باطل

بشود بالغ و عاقل

شودش رؤیت سیمای تو حاصل

....

خدایا

تو خودت شاهد اوضاع جهان هستی و

عالِم به همه غیب و عیان هستی و

از ظلمِ فراوان بشر نیک خبر داری و

انگار که تصمیم دگر داری و

شاید که رسیده است زمانش

که محقق بکنی

وعده ی دیرینه خود را و

دهی پرچم برپائیه آن دولت آمال

به دستان توانمند گل یاس

همان وارث عباس و

به ناگه بزند تکیه به آن خانه ی آباد

زند بر همه فریاد

که ای عالمیان

مهدیِ موعود منم

آنکه جهان منتظرش بود منم

آمده ام تا که زمین را و زمان را

کنم ازعدل سراسر

و محقق کنم آن آیه ی قرآن و

کَنَم ریشه ی  بیدادگران و

به جهان عدل کنم یکسره برپا و

به یاری خدا

فتنه شود محو ز دنیا و

کنم وارث این بوم

همان بنده ی مستضعف مظلوم

که نا حق شده محروم

که این وعده ی بر حق خداوند جهان است  و

همه خلق ببینند که

چیزی که عیان است

چه حاجت به بیان است

-----------

نثار مقدم مبارکش صلوات